Жан Деллануа. Хрестоматия средневековых латинских текстов. 3. Упадок культуры

Decedente, atque immo potius pereunte ab urbibus gallicanis liberalium cultura litterarum, cum nonnullae res gererentur vel recte vel improbe, ac feritas gentium desaeviret (…), nec reperiri posset quisquam peritus in arte dialectica grammaticus qui haec aut stylo prosaïco, aut metrico depingeret versu, ingemiscebant saepius plerique: «Vae diebus nostris, quia periit studium litterarum a nobis, nec reperitur in populis qui gesta praesentia promulgare possit in paginis». Ista etenim atque his similia jugiter intuens dici, pro commemoratione praeteritorum, ut notitiam adtingerent venientium, etsi inculto affatu, nequivi tamen obtegere vel certamina flagitiosorum, vel vitam recte viventium.

Григорий Турский. История франков. Предисловие

feritas, atis, f.: дикость

desaevire: свирепствовать

ars dialectica: диалектика (искусство рассуждения)

prosaicus stylus: проза

metricus versus: поэзия

depingere: описывать

ingemiscere: сетовать

vae + Dat.: горе (кому-л.)

praesens, entis: нынешний (прил.)

promulgare: делать общеизвестным, публиковать

pagina, ae, f.: текст; сочинение

jugiter: беспрерывно

notitia, ae, f.: знание

affatus, us, m.: язык

…En tibi librum praeclarissimi et maximi viri memoriam continentem, in quo praeter illius facta non est quod admireris, nisi forte quod, homo barbarus et in Romana locutione perparum exercitatus, aliquid me decenter aut commode latine scribere posse putaverim atque in tantam impudentiam proruperim ut illud Ciceronis putarem contemnendum, quod in primo Tusculanorum libro, cum de Latinis scriptoribus loqueretur, ita dixisse legitur: «Mandare quemquam, inquit, litteris cogitationes suas, qui eas nec disponere nec inlustrare possit nec delectatione aliqua adlicere lectorem, hominis est intemperanter abutentis et otio et litteris».

Эгингард. Жизнь Карла Великого. Предисловие

locutio, onis, f.: язык, стиль

perparum: очень мало

exercitare: упражнять

prorumpere in + Acc.: доходить до…

adlicere: привлекать к себе

intemperanter: необузданно

— Ad Marcwardum abbatem. (844 post III nonas Julii.)

(…) Quaeso praeterea ut ad sanctum Bonifatium sollertem aliquem monachum dirigatis, qui ex vestra parte Hattonem abbatem deposcat ut vobis Suetonium Tranquillum de vita Caesarum, qui apud eos in duos nec magnos codices divisus est, ad exscribendum dirigat; mihique eum aut ipsi, quod nimium opto, afferatis aut, si
haec felicitas nostris differetur peccatis, per certissimum nuntium mittendum curetis. Namque in hac regione nusquam invenitur et credimus hoc quoque nos beneficium vestra liberalitate consecuturos. (…)

— Ad Orsmarum metropolitanum Turonum. (840—846?).

(…) Interim, quod jam didicimus quantum de vobis praesumere debeamus, impendio supplicamus ut commentarios Boetii in Topica Ciceronis, quos in chartacio codice sive, ut emendatius aliis dicendum videtur, chartinacio, Amalricus in armario Sancti Martini habet, obtentos ab eo, nobis per hunc, quem ob hoc direximus, nuntium dirigatis. Monemusque ut, cum quilibet quaesierit cuinam praefatum codicem commodaturi sitis, nostra nomina supprimentes, quod quibusdam propinquis vestris id magnopere flagitantibus velitis eum mittere, respondeatis. Si autem per vos illum accipere meruerimus, optime tractabimus et tempore opportuno remittemus.

— Ad Altuinum (837, pridie kal. maii).

(…) Librum quem petisti multi quibus non erat commandandus meum post reditum flagitarunt. Quare ablegandum aliquo, ne perire contingeret, pene statui. Hunc a me cum veneris, forsitan impetrabis. Nam huic clerico, etsi, quia tibi fidus est, hunc committi posse videbam, tamen non satis tuto, quod pedes erat, te nonadvertisse miratus sum.

Письма Лу де Феррьера

abbas, atis, m.: аббат

sollers, rtis: искусный

monachus, i, m.: монах

codex, icis, m.: свиток, книга

exscribere: переписывать, копировать

metropolitanus, i, m.: епископ

praesumere: ожидать

impendio (adv.): очень

commentarius, i, m.: комментарий

Boetius, ii (правильнее: Boethius): Боэций, писатель V—VI в. по Р.Х.; его латинский язык очень близок к цицероновскому.

Topica: «Топики», произведение Цицерона, написанное под влиянием взглядов Аристотеля; как риторический термин «топика» — универсальный аргумент, «общее место» (без уничижительного оттенка).

chartacius, a, um; chartinacius, a, um: бумажный

emendate: правильно

Amalricus: Амальрик

armarium, ii, n.: шкаф; ларец; библиотека

praefatus, a, um: вышеназванный