Жан Деллануа. Хрестоматия средневековых латинских текстов 1. Primum vivere

Interea navis una ab Hispania cum negotio ad portum ejus appulsa est, quae hujus morbi fomitem secum nequiter deferebat; de qua cum multi civium diversa mercarentur, una confestim domus, in qua octo animae erant, hoc contagio interfectis habitatoribus, relicta est vacua. Nec statim hoc incendium luis per domos spargitur totas; sed, interrupto certi temporis spatio, ac, velut in segetem flamma accensa, urbem totam conflagravit. Episcopus tamen urbis accessit ad locum et se infra basilicae sancti Victoris saepta continuit cum paucis qui tunc cum ipso remanserant, ibique per totam urbis stragem orationibus ac vigiliis vocans Domini misericordiam exorabat ut, tandem, cessante interitu, populo liceret in pace quiescere. Cessante vero hac plaga mensibus duobus, cum jam populus securus rediisset ad urbem, iterum succedente morbo, qui redierant sunt defuncti. Sed et multis vicibus deinceps ab hoc interitu gravata est Massilia.

Григорий Турский. Церковная история франков (IX, 22)

fomes, itis, m.: пища; зд.: зародыш

nequiter: к несчастью

diversus, a, um: в классических текстах: противоположный;
зд., как во французском языке:
различный

confestim: тотчас же

contagium, ii, n.: заражение

lues, is, f.: эпидемия seges, etis, f.: жатва

conflagrare: истреблять saeptum, i, n.: огороженное место

plaga, ae, f.: рана, зд: напасть

vicis (Gen. sine nom.): раз

gravare: отягощать

«Magna hoc anno fames paene Gallias totas oppressit. Nam plurimi uvarum semina, flores avellanarum, nonnulli radices herbae filicis arefactas, redactasque in pulverem, admiscentes parum farinae, panem conficiebant. Multi etiam herbam segetum decidentes similiter faciebant. Fuerunt etiam multi, quibus non erat aliquid farinae, qui diversas colligentes herbas et comedentes, tumefacti deficiebant. Plurimi enim tunc ex inedia tabescentes mortui sunt. Graviter tunc negotiatores populum spoliaverunt, ita ut vix vel modium annonae, aut semi-modium vini uno triante venumdarent. Subdebant se pauperes servitio, ut quantulumcumque de alimento porrigerent».

Григорий Турский. История (VII, 45)

uva, ae, f.: виноградная гроздь

avellana, ae, f.: лесной орех

radix, icis, f.: корень

filix, icis, f.: папоротник

arefacere: высушивать

seges, etis, f.: засеянное поле

decidere: срезать

diversus, a, um: в классических
текстах: противоположный;
зд. различный

comedere (comesse): поедать

tumefacere: вызывать опухоль

inedia, ae, f.: недоедание

tabescere: чахнуть

negotiator, oris, m.: торговец

modium, ii, n.: мюид
(в Париже = 270 литров)

annona, ae, f.: зд. зерно

trians, ntis, m.: триен,
франц. монета (1/3 су)

venumdare: продавать

subdere: подчинять

quantulumcumque: 
хоть сколько-нибудь

alimentum, ii, n.: пища

porrigere: протягивать руку,
зд. получать

«Sed tempore Sidonii episcopi magna Burgundiam fames oppressit. Cumque populi per diversas regiones dispergerentur, nec esset ullus qui pauperibus alimoniam largiretur, Ecdicius quidam (...) magnam tunc rem in Deo confisus fecisse perhibetur. Nam, invalescente fame, misit pueros suos cum equis et plaustris per vicinas sibi civitates, ut eos qui hac inopia vexabantur sibi adducerent. At illi euntes cunctos pauperes quotquot invenire potuerunt, adduxere ad domum ejus. Ibique eos per omne tempus sterilitatis pascens, ab interitu famis exemit. Fuereque, ut multi aiunt, amplius quam quattuor millia promiscui sexus. Adveniente autem ubertate, ordinata iterum evectione, unumquemque in locum suum restituit».

Григорий Турский. История (II, 24)

alimonia, ae, f.: пища

perhibere: сообщать, рассказывать

invalescere: усиливаться

plaustrum, i, n.: телега

quotquot: сколько бы ни

sterilitas, atis, f.: зд.: голод

eximo, exemi, eximere: избавлять от

promiscui sexus: обоего полa

ubertas, ubertatis, f.: изобилие

ordinare: организовывать

evectio, evectionis: перевоз

unusquisque: каждый

Augescit numerus navium, crescit innumerabilis multitude Nortmannorum; fiunt passim Christianorum strages, depredationis, vastationes, incensiones, sicuti, quamdiu saeculum stabit, manifestis patebit indiciis. Capiuntur quascumque adeunt civitates, nemine resistente; capitur Burdegalensium, Petrocorium, Sanctonum, Lemovicensium, Egolisma atque Tolosa civitas; Andecavensium, Turonensium, perinde et Aurelianensium civitates pessumdantur. Transportantur sanctorum cineres quamplurium; fit pene illud quod per prophetam Dominus minatur: «Ab aquilone pandetur malum super omnes habitatores terrae». ...Deinde post aliquantulos annos, innumerabilis pene multitudo navium Nortmannorum ingreditur Sequanam fluvium; nihil enim illis in partibus minus crassatur malum; invadunt Rotomagensium civitatem, populantur, incendunt; Parisiorum perinde, Belvacensium atque Melduorum capiunt civitates, necnon Melidunensium devastant castellum; capitur

Carnotis; Ebrocas populantur, atque Baiocas; reliquasque undique secus civitates invadunt. Nullus pene locus, nullum intactum remanet monasterium; omnes fugam accipiunt; rarus est qui dicat: «State, state, resistite, pugnate pro patria, liberis et gente». Sicque torpentes atque invicem dissidentes, quod defendere debuerant armis, tributis redimunt, ac Christianorum pessumdatur regnum.

Памятники истории аббатств в Сен-Филибере

passim: повсюду

strages, is, f.: резня

depredatio, onis, f.: грабеж

vastatio, onis, f.: опустошение

incensio, onis, f.: пожар

quamdiu: пока

saeculum, i, n.: род людской

pessumdare: губить

cinis, eris, m.: останки

pene: почти

pandere: распространять

crassari: возрастать

populari: опустошать

perinde: таким же образом

secus: зд: последовательно

intactus, a, um: нетронутый

fugam accipere: обращаться в бегство

torpere: быть скованным, цепенеть

invicem: взаимно

dissidere: быть несогласным

tributum, i, n.: дань

redimere: выкупать